توجه: این مقاله صرفا برای افزایش آگاهی بیماران بوده و به هیچ عنوان جهت ارائه مشاوره پزشکی تخصصی نمی باشد. لذا انجمن جراحان عروق ایران نمی تواند مسئولیت هر گونه ضرر و زیان ناشی از استفاده از این اطلاعات را در روند درمان بیماران بپذیرد. لازم است در تمام موارد بیماران با یک جراح عروق مشورت نمایند و مطابق دستورات ایشان عمل نمایند.
یک آنژیوگرام یا آرتریوگرام یک تصویربرداری با اشعه ایکس (X) میباشد که در آن از ماده حاجب برای نمایش دادن شرائین (سرخرگ ها) استفاده می شود. شرائین با اشعه X قابل دیدن نیستند در نتیجه تنها راهی که میتوان آنها را دید، پر کردن آنها با ماده حاجب میباشد. نام صحیح برای ماده حاجب “کنتراست” میباشد و عنصر ید موجود در آن با اشعه X قابل دیدن میشود. آنژیوگرام را میتوان به سه روش انجام داد:
آنژیوگرافی توموگرافی کامپیوتری سی تی آنژیوگرافی (CTA)
آنژیوگرافی رزونانس مغناطیسی یا ام ار آنژیوگرافی (MRA)
آنژیوگرافی دیژیتال تفریقی (DSA)
آنژیوگرافی ها توسط پزشکان متخصص دوره دیده در بخش های رادیولوژی یا آنژیوگرافی انجام میشوند. اغلب جراحان عروق آنژیوگرافی های DSA را خودشان در واحد آنژیوگرافی یا اتاق عمل های هیبرید با استفاده از اشعه X انجام می دهند.
سی تی آنژیوگرافی (CTA):
با پیشرفته شدن دستگاههای CT scan از آنها میتوان برای گرفتن تصاویر آنژیوگرافی استفاده کرد. این را میتوان بصورت تصویر سه بعدی روی صفحه کامپیوتر نمایش داد.
برای انجام سی تی آنژیوگرافی ماده حاجب داخل ورید (سیاهرگ) بازو تزریق میشود. سپس شرایین هر قسمت از بدن را میتوان نشان داد. برای آمادگی برای این عمل بایستی یک آنژیوکت بداخل ورید بازو وارد کرد. سپس بیمار روی یک تخت باریک دراز میکشد و این تخت از میان یک اسکنر عبور کرده و تصاویر گرفته میشوند.برای گرفتن تصاویر فقط چند ثانیه زمان لازم است. این پروسه خیلی سریع انجام میشود و اغلب بصورت سرپایی انجام میشود و مثل آنژیوگرافی باعث ترس از فضای بسته نمیشود.
ام ار آنژیوگرافی (MRA):
یک اسکن MRA از یک میدان مغناطیسی برای ایجاد تصاویر استفاده میکند و مانند سی تی اسکن میتواند تصاویر سه بعدی کامپیوتری بدهد. ماده حاجب (گادولینیوم) به داخل یک ورید (سیاهرگ) در بازو تزریق میشود و سپس میتوان هر کدام از شرایین (سرخرگ ها) بدن را بصورت تصویر دو یا سه بعدی مشاهده کرد. تصویر کامپیوتر را میتوان در هر زاویه ای چرخاند و مشاهده کرد.
مراحل یک اسکن MRA شامل دراز کشیدن روی یک تخت که داخل یک تیوب باریک قرار دارد می باشد و این برای بعضی افراد می تواند باعث ترس از فضای بسته شود. این پروسه خیلی سریع انجام میشود و در اغلب موارد میتوان آنرا بصورت سرپایی انجام داد.
آنژیوگرافی دیژیتال تفریقی (DSA):
DSA در حال حاضر بعنوان روش مرسوم تهیه تصاویر از شرائین میباشد. محلی که قرار است سوزن تزریق وارد آن شود با ماده بی حسی بیحس میشود. سپس ماده حاجب بداخل شریانی که می خواهد بررسی شود تزریق میشود و سپس شریان نمایان میشود. مهم است که از کاهش فشار تزریق بداخل شرائین که فشار بالایی دارند اجتناب شود. وقتیکه ماده حاجب تزریق شد و سوزن خارج شد بایستی حدود ۱۰ الی ۲۰ دقیقه روی محل سوراخ شریان فشار وارد کرد یا از یک ماده چسبان برای پر کردن سوراخ شریان استفاده کرد.
دستگاه اشعه X که برای اخذ تصاویر در این روش استفاده میشود اغلب یک بازو به شکل C دارد که به دور شما می چرخد. این باعث ترس از فضای بسته نمیشود و شما قادر به مشاهده وقایع از طریق صفحه مانیتور بالای سر خود خواهید بود. این پروسه حدود ۲۰ دقیقه طول میکشد. DSA گاهی بصورت یک عمل سرپایی انجام میشود و گاهی نیازمند یک شب بستری در بیمارستان است.
یک آنژیوگرافی DSA چگونه انجام خواهد شد؟
جراح عروق شما در مورد نحوه انجام و بهترین روش انجام آن با شما صحبت خواهد کرد. قبل از انجام آنژیوگرافی DSA یک آزمایش خون برای اندازه گیری شمارش سلولهای خونی و وضعیت انعقاد خون و عملکرد کلیوی انجام خواهد شد و از بیمار خواسته خواهد شد که یک فرم رضایت نامه را امضا کند.
در روز انجام آنژیوگرافی شما بایستی همه داروهای خود را طبق روال قبل مصرف کنید. در اغلب موارد اگر شما در حال مصرف وارفارین یا کلوپیدوگرل (پلاویکس) هستید بایستی مصرف آنها را متوقف کنید. پزشک خود را از اینکه در حال مصرف این داروها هستید مطلع کنید. آنژیوگرافی ها تقریبا همیشه تحت بی حسی موضعی در حالیکه شما بیدار هستید انجام میشوند. در شرایط خیلی استثنایی نیاز به انجام بیهوشی عمومی میباشد.
خطرات آنژیوگرافی چه هستند؟
آنژیوگرافی خیلی کم خطر میباشد. بیشتر از 95 مورد از هر 100 مورد هیچگونه عارضه ای نخواهند داشت.
آلرژی به ماده حاجب یک مشکلی برای بعضی بیماران میباشد و میتوان با دادن داروهای استروییدی در موقع تزریق ماده حاجب یا با استفاده از MRA ای که تزریق ید در آن نباشد بر آن غلبه کرد.
کلاستروفوبیا (ترس از فضای بسته) در حین MRA میتواند یک مشکلی برای بعضی بیماران باشد و در صورت ایجاد آن میتوان از DSA یا CTA استفاده کرد.
در حدود ۵ مورد در هر ۱۰۰ مورد DSA ممکن است خونریزی از محل سوراخ شریان (سرخرگ) داشته باشیم. اگر این اتفاق بیفتد اغلب برای چند ساعت خواهد بود و بعد متوقف خواهد شد. در موارد نادری یک عمل جراحی کوچک برای ترمیم شریان نیاز است.
بدنبال سوراخ کردن شریان برای انجام آنژیوگرافی DSA در تعداد کمی از بیماران آنوریسم کاذب ایجاد میشود. آنوریسم کاذب یک حفره ای در زیر پوست میباشد که از طریق سوراخ شریان به آن مرتبط است. اغلب روی آنوریسم درد وجود دارد. آنوریسم کاذب را میتوان با فشردن و یا تزریق ترومبین (که باعث لخته شدن و محو شدن آن میشود) یا با عمل جراحی برای ترمیم سوراخ شریان درمان کرد.
تزریق ماده کنتراست ندرتا میتواند باعث اختلال در عملکرد کلیه ها بخصوص در صورت اختلال کارکرد قبلی یا کلیه شود. بطور روتین قبل از انجام آنژیوگرافی آزمایش خون برای ارزیابی عملکرد کلیه انجام میشود و در صورت اختلال در عملکرد کلیه اقدامات محافظتی خاصی قبل از آنژیوگرافی بایستی انجام شود.
در موارد نادری ممکن است در حین ورود سوزن و تعبیه شیت داخل شریان جهت تزریق ماده حاجب، شریان دچار دایسکشن یا ترومبوز و به دنبال آن انسداد شریان شود که در اینگونه موارد ممکن است جراح عروق شما اقدام به آنژیوپلاستی به روش عمل اندوواسکولار یا جراحی باز نماید.
اشعه ایکس برای سلامت جنین می تواند مضر باشد. لذا لازم است خانمهای باردار قبل از انجام هر نوع آنژیوگرافی در این خصوص با پزشک خود صحبت نمایند و ایشان را از این موضوع مطلع نمایند.
